نوآوری موضوع چندان ساده‌ای نیست و طیف وسیعی از محققان و متفکران و مدیران تلاش کرده‌اند به این پرسش کلیدی که چگونه می‌توان نوآوری را تقویت کرد پاسخ دهند. اما این تلاش‌ها و پاسخ‌ها چندان قانع کننده نیستند. نظریات و الگوهای متنوع، متفاوت و حتی متضاد درباره پرورش و تقویت نوآوری نتیجه این تلاش‌های ارزشمند، اما پراکنده است و به نظر می‌رسد راهی هم به غیر از این نداریم. در واقع، الگوی تقویت و پرورش نوآوری برای هر شخص و هر سازمانی منحصربه‌فرد است و تلاش‌هایی که برای مستندسازی و نظام‌مند کردن این الگوها صورت می‌پذیرد، نقش فانوس‌هایی را دارند که برای عبور شباهنگام از جاده‌ای طولانی و پیچ‌درپیچ در دل صحرا مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اگر بخواهیم میل به نوآوری و اقدام در راستای این میل را تشریح کنیم، طبعاً باید مجموعه‌ای از مولفه‌ها را مورد توجه قرار دهیم و از لنزهای مختلف به این مسئله بپردازیم. به عبارت دیگر، می‌توانیم میل به نوآوری را از حیث منابع در دسترس عارضه‌یابی کنیم، یا تاثیر آمادگی ذهنی کارکنان و زیرساخت‌های نوآوری را تحلیل کنیم. این رویکرد با نگاهی عمیق تنها جزئی از کل صورت مسئله را روشن می‌کند و به همین دلیل یک نقطه ضعف اساسی هم دارد: با این روش ما نمی‌توانیم برهم‌کنش مولفه‌ها را ارزیابی کنیم. در یکی از پژوهش‌هایم با عنوان نقش آفرینی تفکر استراتژیک در افزایش تمایل شرکت‌ها به نوآوری: تاکید بر یادگیری استراتژیک که در دوفصلنامه کاوش های مدیریت بازرگانی (۱۴۰۰، دوره ۱۳، شماره ۲۶) به چاپ رسیده است، تلاش کرده‌ام هم تمایل به نوآوری را از منظر تفکر استراتژیک به‌عنوان یک قابلیت ذهنی-شناختی مورد بررسی قرار دهم و هم برهم‌کنش یادگیری استراتژیک را در این تحلیل درنظربگیرم. درنتیجه الگوی حاصله، الگویی مرکب از سه مولفه تفکر استراتژیک، یادگیری استراتژیک و میل به نوآوری است. چهار فرضیه در این مطالعه تنظیم شده‌اند:

تحلیل این فرضیه‌ها با استفاده از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری به روش کمترین توان دوم جزئی (PLS) و نرم‌افزار SmartPLS صورت گرفته و یافته‌های آماری نشان‌دهنده پذیرش کلیه فرضیات در جامعه آماری منتخب است. خروجی تحلیل‌های آماری در وهله اول نشان می‌دهد تفکر استراتژیک هم بر تمایل به نوآوری تاثیرگذار است و هم یادگیری استراتژیک را تقویت می‌کند. تفکر استراتژیک به واسطه افزایش توانایی شرکت در درک و تشخیص فرصت‌های پنهان و زایش ایده‌های بدیع (خلاقیت)؛ پرورش قدرت جامع‌نگری و نگاه به شرکت به‌عنوان جزئی از یک سیستم بزرگتر (تفکر سیستمی)؛ تقویت همسویی میان ارکان مختلف برای نیل به یک مقصد مشترک (چشم‌انداز)؛ و ترویج استراتژی در سطوح مختلف سازمان و میان نیروهایی با پیش‌زمینه‌ها و توانمندی‌های گوناگون (ارتباطات استراتژیک)؛ گرایش به نوآوری را تقویت میکند.

علاوه بر این، نقشی که تفکر استراتژیک در میل به نوآوری دارد، با به میان آمدن متغیر یادگیری استراتژیک تقویت می‌شود. توسعه قابلیت تفکر استراتژیک سبب می‌شود سازمان‌ها و بنگاه‌های تجاری به دنبال افزایش آگاهی و دانش استراتژیک در سطح سازمان باشند، از تجربه‌ها بیاموزند و آموخته‌های خود را در جهت ایده‌پردازی و خلق نوآوری به‌کار گیرند. این نتیجه به نوعی منطبق با مفهوم استراتژی انطباقی و رویکرد تجربه‌گرایی است که به مرور با اقبال بیشتری در دانش مدیریت استراتژیک روبه‌رو میشود و می‌تواند جایگزینی برای رویکرد کلاسیک به استراتژی به‌شمار بیاید.

یک توضیح ضروری دیگر هم برای اشاره به این مقاله و نتایجش ضروری است. در یکی از یادداشت‌های آتی‌ام درباره پارادوکس واژه دانش بنیان و نظرم درباره کسب‌وکارهایی که به این صفت خوانده می‌شوند، توضیح بیشتری خواهم داد. جامعه آماری این پژوهش متمرکز بر کسب‌وکارهایی‌ست که به سبب تعاریف حقوقی و قانونی دانش بنیان خوانده می‌شوند و در تعامل با صندوق نوآوری و شکوفایی قرار دارند و استفاده از تعبیر دانش بنیان در این مقاله به معنای تایید این صفت برای نوع خاصی از کسب‌وکارها نیست.

اگر به موضوع تفکر استراتژیک علاقه‌مندید پیشنهاد می‌کنم مروری بر این مقاله پژوهشی داشته باشید. به علاوه، این مقاله می‌تواند برای فعالان کسب‌وکارهای نو هم درس‌آموخته‌های قابل‌توجهی داشته باشد.

مرجع‌شناسی مقاله:

جلالی، سید حسین. و گل‌محمدی، عماد. (۱۴۰۰). نقش‌آفرینی تفکر استراتژیک در افزایش تمایل شرکت‌ها به نوآوری: تاکید بر یادگیری استراتژیک. دوفصلنامه کاوش های مدیریت بازرگانی، دوره ۱۳، شماره ۲۶، صفحات ۲۳۹ تا ۲۶۶ [سایت نشریه | دریافت فایل مقاله]