مفهوم رهبری سازمانی با نگاه به آثار پیشگامان رهبری

یکی از موضوعاتی که این روزها بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفته است، رهبری سازمانی است. حجم قابل توجهی از کتاب، مقاله، کلاس آموزشی و سمینار درباره این مفهوم، رهبری سازمانی را در میان کلیدواژه‌های اصلی این روزهای دانش مدیریت قرار داده است و مثل همیشه چیزی که باید نسبت به آن نگران بود، ارائه مفاهیم نادرست (غلط، ناقص یا غیرعلمی) به مخاطبانی‌ست که به دنبال بهره‌گیری از این مفهوم در دنیای علمی و عملی هستند. مشاورانی که خود را کوچ رهبری می‌نامند و مدرسانی که با فیلترکردن بخشی از واقعیت‌ها، داستان‌هایی جذاب اما غیرواقعی را از گروهی از به اصطلاح رهبران سازمانی نقل می‌کنند، در کوتاه‌مدت شاید مخاطبان‌شان را به وجد بیاورند اما در بلندمدت لطمات جبران‌ناپذیری به باورهای فردی، عملکرد فردی و عملکرد سازمانی یا کسب‌وکار آنان وارد می‌سازند. این را در نظر بگیرید که این لطمات الزاماً به شکل ضرر و زیان مستقیم مالی خود را نشان نمی‌دهند. فرهنگی که آسیب می‌بیند، به مرور و به شکل غیرمستقیم عملکرد سازمان از کلیه جنبه‌ها از جمله مصداق‌های مالی را تخریب می‌کند.

شاید قسمتی از مسئولیت مقابله با شکل‌گیری چنین جوی پیرامون مفاهیم مدیریتی بر عهده فعالان دانش مدیریت باشد. در سال‌های اخیر بخش قابل‌توجهی از الگوها و مفاهیم نوین رهبری سازمانی مانند رهبری تحول‌گرا و رهبری اصیل در قالب کتاب و مقاله به طور مفصل برای مخاطبان فارسی‌زبان تشریح شده‌اند، اما فارغ از همه این تلاش‌ها به نظرم همچنان جای خالی تشریح مفهوم رهبری سازمانی از پایه احساس می‌شود و این خلأ به جز با رجوع به آثار پژوهشی پیشگامان حوزه رهبری سازمانی قابل جبران نیست. یکی از منابعی که برای جبران این خلأ بسیار کارگشاست، مجموعه‌ای از ۱۰ مقاله منتخب از نشریه دانشکده کسب‌وکار هاروارد است که همگی توسط پیشگامان دانش رهبری سازمانی نوشته شده‌اند و بعدها به عنوان مبانی نظری اصلی برای مفهوم‌پردازی‌های بیشتر پیرامون رهبری سازمانی مورد استفاده سایر محققان و اندیشمندان قرار گرفته‌اند.

اگرچه بسیاری رهبری سازمانی را در ذیل مبحث منابع انسانی تعریف می‌کند، اما من معتقدم رهبری سازمانی یکی از زیرشاخه‌های اصلی دانش استراتژی است و به همین دلیل، گاهی در میان نوشته‌هایم، یادداشت‌هایی پیرامون رهبری سازمانی به ویژه از جنبه رهبری تحول منتشر می‌کنم. بنابراین، فهم و درک رهبری سازمانی را از جمله موضوعاتی می‌دانم که برای محققان، مدرسان، مشاوران و اندیشمندان مدیریت استراتژیک لازم و ضروری است و معرفی این منبع مطالعاتی را در میان نوشته‌هایم مناسب دیدم. این ۱۰ مقاله در قالب یک کتاب توسط انتشارات دانشکده کسب‌وکار هاروارد منتشر شده‌‌اند؛ شاید بتوانید نسخه‌ای از ترجمه فارسی این کتاب را پیدا کنید، اما توصیه می‌کنم درصورتی‌که از علاقه‌مندان به این حوزه جذاب دانش مدیریت هستید، فرصت مطالعه نسخه اصلی و آشنایی با کلیدواژه‌های مهم رهبری سازمانی را از دست ندهید. می‌توانید نسخه‌ای از این کتاب را با جست‌وجوی عبارت HBR 10 Must Read on Leadership روی گوگل پیدا کنید.