فهم پدیده‌های اجتماعی بدون توجه به کانتکستی (Context) که بر آنها حاکم است، ناشدنی‌ست. این گزاره‌ای است که پس از سال‌ها کار با سازمان‌های مختلف و مطالعه و تحقیق در حوزه علوم اجتماعی عمیقاً بدان باور دارم و از سوی دیگر، عمیقاً معتقدم ترجمه کردن این واژه (که در متون فارسی گاه از آن با معادل بافت، بستر یا زمینه یاد می‌کنند)، نادرست است. به همین دلیل، سال‌هاست که در کلاس‌های آموزشی‌ام چه در دانشگاه و چه در جمع مدیران حرفه‌ای به اهمیت فهم کانتکست و تحلیل دقیق و صحیح آن تاکید می‌کنم.

اهمیت کانتکست برای مشاوران مدیریت دوچندان است. تحلیل و قضاوت درباره تصمیمات استراتژیکی که مدیران اجرایی اتخاذ کرده‌اند، بدون رجوع به کانتکست‌شان غیرممکن و غلط‌انداز است. شاید با در دست داشتن مختصاتی از کانتکست بهتر بتوانیم ارزش آن را درک کنیم، هرچند تقلیل این واژه به مختصاتش می‌تواند خود به زمینه‌ساز نقص برای تحلیل مبدل شود. در بیان مختصات می‌توان کانتکست را معادل با پیش‌آیندهای یک رخداد دانست؛ پیش‌آیندهایی که می‌توانند جلوه و جنبه فرهنگی، ساختاری، اجتماعی، اقتصادی و حتی تکنولوژیک داشته باشند. از این منظر دو بنگاه اقتصادی که در یک صنعت یکسان فعالیت می‌کنند، به منابع اولیه یکسانی دسترسی دارند، اندازه یکسانی دارند و حتی در سهم بازار نیز همسان‌اند، به لحاظ خلق و خو و شخصیت متفاوت مدیران و مالکان خود، در کانتکست‌های متفاوتی به‌سر می‌برند و تصمیم استراتژیک و به‌هنگام یکی از این بنگاه‌ها ممکن است در دیگر بنگاه به تکانه‌ای ویران‌گر مبدل شود.

به همین دلیل مشاوران مدیریت نمی‌توانند و نباید پیش از فهم دقیق کانتکست، تحلیل خود از شرایط موجود را پایان‌یافته بپندارند و بر اساس آن تحلیل توصیه‌هایی -هرچند صحیح- در اختیار کارفرما قرار دهند. به‌طور عمومی می‌توان فرایند حل مسئله در مشاوره مدیریت را از این دیدگاه این‌گونه نظام‌مند کرد:

(۱) فهم کانتکست در هنگام وقوع صورت‌مسئله به عنوان کانتکستِ اولیه

(۲) واکاوی تعدیل تصورات سازمانی از کانتکست اولیه و تعیین حدود کانتکستِ انتقالی

(۳) تحلیل فاصله میان کانتکست‌های اولیه و انتقالی

(۴) تفسیر شرایط فعلی در پرتو کانتکست اولیه

(۵) تفسیر شرایط فعلی در پرتو کانتکست انتقالی

(۶) ترسیم حد و حدود فاصله تفسیرها از شرایط فعلی با در نظر گرفتن کانتکست‌های اولیه و انتقالی (و احیاناً کانتکست‌های سایه‌ای)

(۷) برساختن “کانتکستِ زنده” به‌عنوان تفسیر معتبر از کانتکست قابل‌اعتنا در شرایط جاری

(۸) تعریف راهکار بر اساس کانتکست زنده

تا زمانی‌که مشاوره مدیریت و ارائه راهکار در آن بر پایه چنین فرایندی دنبال نشود، نمی‌توان مدعی ارائه راهکارهایی شد که سازمان را از نقطه فعلی به سوی نقطه‌ای با مطلوبیت بیشتر رهنمون می‌کند.