مورد تردید قرار دادن مفاهیم مدیریتی تثبیت شده و نگاه به آنها از زاویه‌ای جدید در وهله نخست دشوار و چالش‌برانگیز به نظر می‌رسد. مزیت رقابتی پایدار نمونه‌ای از این دست مفاهیم است که سال‌ها پارادایم مسلط بر تحقیقات و مباحث مرتبط با استراتژی بوده و ایده محوری بسیاری از کتاب‌های دانشگاهی مدیریت استراتژیک به شمار می‌آید. برای من نیز، اولین مواجهه با اثر ریتا مک‌گراث با عنوان The End of Competitive Advantage: How to Keep Your Strategy Moving as Fast as Your Business چالش برانگیز بود و خوشحالم که توانستم با همکاری و همراهی مجموعه دوستانم در انتشارات آریانا قلم، ترجمه این کتاب را با عنوان نهایت مزیت رقابتی: تغییر استراتژی، پا‌به‌پای سرعت کسب‌و‌کار در بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به علاقه‌مندان حوزه استراتژی عرضه کنم.

ریتا مک‌گراث که از اساتید دانشکده کسب‌وکار کلمبیا در نیویورک و اعضای پیوسته انجمن مدیریت استراتژیک است، از متفکران شناخته شده در حیطه استراتژی و نوآوری به شمار می‌آید و این کتاب را در سال ۲۰۱۳ توسط انتشارات دانشکده کسب‌وکار هاروارد به چاپ رسانده است. ایده محوری این کتاب در عین پیچیدگی، بسیار ساده است: “دوران مزیت رقابتی پایدار به سر رسیده است و حالا دیگر نوبت مزیت رقابتی ناپایدار است!” مک‌گراث برای تشریح مفهوم مزیت رقابتی ناپایدار از ترکیب استراتژی و نوآوری بهره گرفته است و به خطراتی اشاره دارد که نگرش مزیت رقابتی پایدار در محیط متغیر و پویای امروز برای شرکت‌ها و کسب‌وکارها ایجاد می‌کند. در واقع، قابلیت انعطاف‌پذیری برای دنبال کردن موج‌های جدیدی از فرصت‌های پیش‌رو و عدم وابستگی به مفهوم سنتی صنعت از مهم‌ترین دستاوردهای اتکا به مزیت رقابتی ناپایدار است. از نظر مک‌گراث، در حال حاضر بزرگ‌ترین منبع تهدیدکننده کسب‌وکارها، رقابتی است که میان صنایع یا درون حوزه‌ها جریان دارد و رقابت درون صنعت، که در رویکردهای سنتی نسبت به استراتژی، اصلی اساسی به شمار می‌آمد، دیگر از اهمیت گذشته برخوردار نیست.

کتاب نهایت مزیت رقابتی در عین تشریح یک مفهوم جدید در حوزه استراتژی و صورت‌بندی این مفهوم با ویژگی‌های بازآرایی مستمر، قطع رابطه با کسب‌وکارهای رو به زوال، تخصیص منابع با رویکرد جدید، نوآوری نظام‌مند و چارچوب ویژه رهبری، چندین ماتریس و ابزار کاربردی جدید را هم معرفی می‌کند که می‌تواند ارزش علمی و عملی مطلوبی برای مدیران، کارشناسان و مشاوران مدیریت داشته باشد. ماتریس استراتژی‌های قطع رابطه برای کنار گذاشتن کسب‌وکارهایی که دیگر مزیتی برای سازمان ندارند؛ به همراه ماتریس نوآوری که به ترکیب‌بندی پروژه‌ها و اقدامات نوآورانه می‌پردازد، مهم‌ترین نمونه‌های ابزارهای کاربردی این کتاب هستند. چالش‌های ناشی از کسب‌وکارهای کم‌بازده و ضعیف مسئله اصلی بسیاری از سازمان‌ها، به ویژه سازمان‌های چندکسب‌وکاره، یا به اصطلاح هلدینگ‌ها است. مک‌گراث با اشاره هوشمندانه به این مسئله در قالب فصل مجزایی از کتاب خود، به ضرورت قطع رابطه با کسب‌وکارهای ضعیف به شیوه‌ای کارآمد و اثربخش اشاره می‌کند و کنارگذاشتن مزیت‌های قدیمی را به صورت مستمر، رسمی و نظام‌مند توصیه می‌کند. همچنین، فصل مجزایی از این کتاب به فرایند گام به گام نوآوری اختصاص دارد و مک‌گراث فرایند نظام‌مندی را برای نوآوری همراه با مثالی از دنیای واقعی تشریح می‌کند.

فصل پایانی کتاب نهایت مزیت رقابتی با ارائه مفهوم مزیت رقابتی ناپایدار در زندگی شخصی همراه شده است. یکی از مهم‌ترین پرسش‌هایی که مخاطبان مفاهیم مدیریتی با آن مواجه‌اند، کاربرد مفاهیم و تئوری‌های مدیریتی در زندگی شخصی، جدا از زندگی حرفه‌ای و سازمانی‌شان است. مک‌گراث با درنظر گرفتن این مسئله، ده وضعیت را که نتیجه پیدایش مزیت‌های رقابتی ناپایدار در زندگی شخصی‌اند، بررسی کرده و راهکارهایی را برای مقابله اثربخش با هر یک پیشنهاد داده است. این کتاب از زمان انتشار توجه مخاطبان بسیاری را در سراسر دنیا به خود جلب کرده است و مک‌گراث به واسطه تالیف آن چندین جایزه دریافت کرده است. تکانه‌های شدید تغییر و تحولات محیطی، مدیران و کارشناسان را به این نتیجه رسانده است که مزیت رقابتی پایدار بیش از این نمی‌تواند موفقیت کسب‌وکار را تضمین کند و لازم است پیش‌فرض‌های جدیدی برای خلق و به‌کارگیری استراتژی در نظر گرفته شود و این کتاب راهنمایی برای این پیش‌فرض‌های نوین است.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این کتاب می‌توانید نگاهی به وب‌سایت رسمی ریتا مک‌گراث بیندازید، مقاله مک‌گراث را درباره شرکت‌های پیشرو در مزیت‌های رقابتی ناپایدار در نشریه دانشکده کسب‌وکار هاروارد مرور کنید، یادداشت سایت فوربس درباره این کتاب را بخوانید یا نقدها و نظرات منتشره درباره این اثر را در وب‌سایت آمازون مطالعه کنید. در صورتی که علاقه‌مند به خرید این کتاب هستید، می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت انتشارات آریانا قلم این کتاب را سفارش دهید یا آن را از مراکز فروش معرفی شده در وب‌سایت انتشارات خریداری کنید. اگر پس از مطالعه کتاب نهایت مزیت رقابتی: تغییر استراتژی پابه‌پای سرعت کسب‌وکار نقدی داشتید، خوشحال خواهم شد که نظرات‌تان را دریافت کنم.