مدرسه مشاوره مدیریت: برداشت‌های غلط درباره حرفه مشاوره مدیریت

حرفه مشاوره مدیریت با انبوهی از برداشت‌های نادرست و غلط مواجه است؛ تا جایی‌که برخی فعالیت‌ها و اقدامات را «مشاوره مدیریت» خطاب می‌کنیم و فاعل آن را «مشاور» می‌دانیم، اما آن فعالیت و آن شخص فرسنگ‌ها با معنای واقعی و حقیقی مشاوره مدیریت فاصله دارند. پیش‌تر از این درباره مفهوم حرفه مشاوره مدیریت نوشته‌ام و حالا در این یادداشت کوتاه می‌خواهم به چند نمونه از فعالیت‌هایی که در زمره مشاوره مدیریت قرار نمی‌گیرند؛ اما به اشتباه مشاوره مدیریت قلمداد می‌شوند و از قضا بسیار هم رایج و پرتکرارند، اشاره کنم.

مشاوره مدیریت تولید گزارش نیست. متاسفانه بازار جوایز سازمانی بسیار پررونق است و سازمان‌ها برای آنکه از قافله دریافت جوایز عقب نمانند، به گزارش‌هایی نیاز دارند که چک‌لیست‌های الزام‌آور این جوایز را برآورده کنند. به‌همین دلیل افرادی را به‌کار می‌گیرند که گزارش‌ها و کتابچه‌هایی با عناوین متعارف مانند «برنامه‌ریزی استراتژیک»، «مسترپلن سازمانی»، «آئین‌نامه حاکمیت شرکتی» و موارد مشابه را تهیه کنند. تولید چنین گزارشاتی به‌سادگی گرته‌برداری از نمونه‌های رایج و دردسترس صورت می‌پذیرد و «ارزش‌افزوده»  خاصی را به جز همان جوایز به‌همراه ندارد.

مشاوره مدیریت اجرای مدل نیست. اصولاً مدل‌ها برای ساده‌سازی دنیای پیرامون و کمک به حل مسئله ابداع می‌شوند، اما پس از آنکه به تثبیت می‌رسند و جا می‌افتند، حکم هدف را پیدا می‌کنند. در چنین شرایطی سازمان فقط به دنبال اجرای مدل ایکس است، نه منطق نهفته در پسِ آن مدل. الگوها و مدل‌هایی نظیر EFQM یا ابزارهایی نظیر SWOT چنین سرنوشتی را در دنیای امروز پیدا کرده‌اند. فرایند ارزیابی و اجرای این مدل‌ها و ابزارها، فرایند مشاوره مدیریت نیست و اساساً مشاوره مدیریت نسبتی با اجرای مدل‌ها ندارد؛ آنچه در مشاوره مدیریت اصالت دارد، حل مسئله است.

مشاوره مدیریت مستندسازی نیست. سازمان‌ها به تدریج برخی از حوزه‌های دانشی در علم مدیریت را به مفاهیمی سطح پایین تقلیل داده‌اند. برای مثال، مدیریت دانش عمدتاً در چارچوب مستندسازی دانش سازمان تصویر می‌شود و اشخاصی که عنوان مشاور مدیریت دانش را برمی‌گزینند، معمولاً اشخاصی‌اند که صرفاً خدمات مستندسازی داده‌ها را ارائه می‌دهند. مستندسازی یکی از مولفه‌ها و عناصر مشاوره مدیریت است، اما این حرفه به معنای مستندسازی نیست و مستندسازان مدیریت دانش (یا هر حوزه تخصصی دیگر) اساساً مشاور به‌حساب نمی‌آیند.

مشاوره مدیریت پژوهش سازمانی نیست. برخی برای آنکه وجهه علمی به مشاوره مدیریت بدهند، آن را مترادف با پژوهش سازمانی به‌حساب می‌آورند. بله، پژوهش سازمانی ارزشمند است (البته اگر به شیوه صحیح به اجرا دربیاید)؛ اما مشاوره مدیریت نیست. مشاوره مدیریت و پژوهش سازمانی دو حوزه مستقل، اما مکمل‌اند و مشاوره مدیریت علاوه بر آنکه پژوهش سازمانی را دربرمی‌گیرد، عناصر دیگری را هم شامل می‌شود.

مشاوره مدیریت انتقال دانش نیست. اشخاصی که در حوزه آموزش سازمانی فعالیت می‌کنند، برای آنکه عنوان پرطمطراق‌تری برای خودشان دست و پا کنند، از لفظ مشاور مدیریت استفاده می‌کنند. بدیهی‌ست که انتقال دانش در حین مشاوره مدیریت به درجاتی رخ می‌دهد، اما مشاوره مدیریت مفهومی فراتر از انتقال دانش است. این دو مفهوم نباید به جای همدیگر به‌کار بروند، چون دامنه و مکانیسم تاثیرگذاری آنها متفاوت است.