تقریباً همه افرادی که به‌صورت حرفه‌ای و تخصصی کار می‌کنند با مفهوم شبکه سازی آشنایی دارند و کمتر کسی است که شبکه سازی حرفه ای را به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین استراتژی‌ها برای توسعه مسیر حرفه‌ای خود نشنیده باشد. با این وجود تصویری که از شبکه سازی در ذهن اکثر ما شکل می‌گیرد، محدود به فعالیت در شبکه‌های اجتماعی و حضور در دورهمی‌ها می‌شود و این نگرش محدود امکان بهره‌برداری از پتانسیل‌های شبکه سازی حرفه ای را از ما می‌گیرد. طبیعی است که همه ما در زندگی شخصی و حرفه‌ای‌مان در شبکه‌های متعددی از تعاملات انسانی حضور داریم و حتی حضورمان در برخی از این شبکه‌ها ارادی یا خودآگاه نبوده است. اما وقتی صحبت از شبکه سازی و به ویژه، شبکه سازی حرفه ای می‌کنیم به دنبال آن دسته از شبکه‌هایی هستیم که بستری برای خلق و پرورش روابط ارزش‌افزا هستند و موفقیت در این کار بدون فهم منطق شکل‌گیری شبکه‌هایی از تعاملات انسانی و تعریف هدف مناسب برای توسعه این شبکه‌ها امکا‌ن‌پذیر نیست.

منطق شکل‌گیری شبکه‌ها، منطق دور از ذهنی نیست. انسان موجودی اجتماعی است و به صرف ذات اجتماعی خود نیازمند تعامل با همنوعان خود است. به موازات توسعه جوامع بشری، این موجود اجتماعی تعاملات خود را هدفمند کرده است و از بین گزینه‌های متعدد برای تعامل و تبادل، رو به سوی تعامل با آن دسته از همنوعان خویش آورده است که بتواند حمایت‌های اجتماعی را از آنها دریافت کند.

حتماً این ضرب‌المثل افریقایی را شنیده‌اید:

اگر می‌خواهید با سرعت جلو بروید، تنها بروید.

اگر می‌خواهید تا دوردست جلو بروید، با یکدیگر بروید.

بنابراین دریافت حمایت‌های اجتماعی منطق بنیادین شبکه‌سازی‌های گوناگون است. انسان‌ها به یک شبکه می‌پیوندند، زیرا آن شبکه باورهایی را در آنها تقویت می‌کند که به حمایت اجتماعی از آنها منجر می‌شود. گسترش شبکه اینترنت و ظهور شبکه‌های اجتماعی منجر به کمرنگ شدن نقش حمایت اجتماعی در شبکه‌سازی شده است، اما این منطق همچنان در شبکه‌هایی که در دنیای واقعی شکل می‌گیرند، پابرجا و محکم است. اکثر افراد درصدد جست‌وجوی روابطی هستند که با باورها، پنداشت‌ها و نظام ارزشی آنها تضادی نداشته باشد و تعلق به این شبکه‌های ارتباطات اجتماعی، حس ارزشمندی بیشتری در آنها پدید بیاورد.

شبکه سازی حرفه‌ای به عنوان منبع حمایت

همان‌طور که در ابتدای این یادداشت اشاره کردم، همه ما در شبکه‌های متعددی از روابط و تعاملات انسانی حول اهداف مختلف حضور داریم. اگرچه شبکه‌های اجتماعی حد و حدود بی‌پایانی به تعداد شبکه‌های دردسترس ما بخشیده‌اند، اما همچنان وقتی به دنبال حمایت هستیم، بهترین گزینه رجوع به شبکه‌های انسانی و واقعی و دریافت تایید، مشورت، کمک یا حتی همدردی از سوی آنهاست. علاوه بر اینها، شبکه سازی حرفه ای هدفمند تامین منابع را امکان‌پذیر می‌کند و به متخصصان کمک می‌کند از ظرفیت‌های بلااستفاده همدیگر استفاده کنند و ارزش جدیدی خلق نمایند.

شبکه سازی حرفه ای به عنوان منبع الهام

تنوع یکی از اصول فراموش شده در شبکه سازی حرفه ای است. اگر شما یک متخصص بازاریابی باشید و شبکه ارتباطات حرفه‌ای شما محدود به متخصصان بازاریابی باشد، در بلندمدت نمی‌توانید ارزش‌افزوده چندانی از شبکه حرفه‌ای خود دریافت کنید. جریان دانش و اطلاعات ارزش‌افزا زمانی شکل می‌گیرد که شبکه شما به عنوان یک بازاریاب شامل دیگر متخصصان هم باشد. در چنین شبکه‌هایی تفاوت نوع نگاه، دامنه تجارب و جنس دانش (منظورم سطح دانش و سواد نیست) سبب شکل‌گیری گفت‌وگوها و تعاملاتی می‌شود که به افزایش ظرفیت تفکر و تحلیل اعضای شبکه منجر می‌شود.

شبکه سازی حرفه ای به عنوان منبع هدایت

شک ندارم که حتما با واژه‌های مربی، کوچ یا منتور برخورد داشته‌اید. اگرچه این واژه‌ها به لحاظ معنا و مفهوم تفاوت‌های ظریفی دارند، اما بن‌مایه همه آنها به هدایت ختم می‌شود. بسیاری از افراد حرفه‌ای و متخصصان مربیانی دارند که به آنها در شناخت خود واقعی و قابلیت‌های‌شان کمک کرده‌اند و زندگی آنها را متحول کرده‌اند. خیلی وقت‌ها این پرسش پیش می‌آید که چگونه باید مربی مناسبی پیدا کنیم. شاید این پرسش پاسخ سرراستی نداشته باشد، اما قطعاً افرادی که همراه با شما در یک شبکه حرفه‌ای حضور دارند، یا خود می‌توانند گزینه‌های بالقوه برای هدایت شما در مسیر صحیح باشند یا حداقل می‌توانند نقش واسط را میان شما و شخص مناسب دیگری برقرار کنند. در نتیجه شبکه سازی حرفه ای یک استراتژی اثربخش برای یافتن مشاور، مربی یا منتور است.

ارزیابی شبکه سازی حرفه ای

با توجه به آنچه که اشاره کردم، ارزیابی شبکه سازی حرفه ای به چیزی بیشتر از تعداد روابط یا شماره تماس‌های موجود در دفترچه تلفن‌مان بستگی دارد. اگر بخواهیم ارزش شبکه‌های حرفه‌ای را با یک نگاه همه‌جانبه بسنجیم، به ترکیبی از مولفه‌های گوناگون احتیاج داریم که جنبه‌های مختلف شبکه سازی حرفه ای را بسنجند:

• تعدد: تعداد روابط
• تراکم: شدت و عمق روابط
• تداوم: مدت زمان پایداری و بقای رابطه
• تنوع: میزان و شدت تنوع

در نتیجه، وقتی رابطه‌ حرفه‌ای جدیدی را آغاز می‌کنید یا در یک همایش و دورهمی حاضر می‌شوید تلاش کنید شبکه روابط حرفه‌ای‌تان را از حیث تعدد، تراکم، تداوم و تنوع ارزیابی کنید و استراتژی منسجمی برای گسترش شبکه‌تان بر پایه این چهار مولفه داشته باشید.

شبکه سازی حرفه ای در شبکه های اجتماعی؟

بحث درباره شبکه سازی در شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی از دایره هدف این یادداشت کوتاه خارج است و به علاوه، نکات و اصول تخصصی و ویژه خود را دارد. گسترش همه‌جانبه شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی در قالب پلت‌فرم شناخته‌شده و بالغ لینکدین یا شبکه حرفه‌ای و علمی ریسرچ‌گیت فرصت‌های بی‌نظیر برای شبکه سازی پدید آورده است. اما باید به یاد داشته باشیم که شبکه‌های اجتماعی نمی‌توانند همان نقشی را ایفا کنند که شبکه‌ای از تعاملات انسانی واقعی قادر به ایجاد آن است.