در میان تصمیمات استراتژیک شرکت‌های هلدینگ و گروه‌های کسب‌وکار، یک تصمیم از همه کلیدی‌تر و بنیادی‌تر است: چه فلسفه‌ای را در سرمایه‌گذاری‌های‌مان به‌‌کار می‌گیریم تا ارزش‌افزایی گروه را به حداکثر برسانیم؟ این تصمیم که در متون مالی-استراتژی با عنوان بیانیه سیاست سرمایه گذاری (IPS) مورد اشاره قرار می‌گیرد، تمام تصمیمات استراتژیک گروه را جهت می‌دهد و می‌توانیم آن را سنگ‌بنای شکل‌گیری گروه‌ها و شرکت‌های هلدینگ هم بدانیم. بااین‌حال متاسفانه در ایران: (۱) تعداد اندکی از شرکت‌های هلدینگ دارای یک IPS شفاف و مشخص هستند؛ و (۲) تلقی بسیاری از هلدینگ‌ها از این مفهوم ناقص یا حتی نادرست است. این دو عارضه ریشه در توسعه نامتوازن دانش استراتژی (استراتژی در سطح گروه) دارند؛ تا جایی‌که برخی آگاهانه یا ناآگاهانه مدعی تدوین IPS برای سازمان‌ها هستند، اما در عمل هر محتوا و ابزار نامرتبطی را با عنوان IPS به سازمان‌ها ارائه می‌دهند.

«بیانیه سیاست سرمایه گذاری» به‌معنای ساده چارچوبی برای نظم‌دهی به تصمیم‌گیری‌های استراتژیک گروه‌ها برای مدیریت و راهبری سرمایه‌گذاری‌ها و سبد دارایی‌هاست. همان‌گونه که از نام IPS پیداست، ما با بیانیه‌ای مرکب از سیاست‌ها و خط‌مشی‌ها، یا به بیان بهتر، مجموعه‌ای از باید و نبایدها مواجهیم که سمت و سوی سرمایه‌گذاری‌های فعلی و آتی را مشخص می‌کنند. از آنجایی‌که هلدینگ‌ها و گروه‌ها به‌سبب ماهیت ذاتی‌شان مجموعه‌ای از شرکت‌ها و کسب‌وکارها را در قالب یک پرتفوی اداره می‌کنند، پیکربندی این پرتفوی و ترکیب کسب‌وکارهای حاضر در آن وابسته به سرمایه‌گذاری‌هایی‌ست که در طول زمان روی کسب‌وکارها و شرکت‌های مختلف صورت پذیرفته است و فقدان یک جهت‌گیری منسجم پیرامون سرمایه‌گذاری‌ها، منجر به شکل‌گیری پرتفوی‌های نامتوازن و نامتناسب می‌شود. به‌همین دلیل بیانیه سیاست سرمایه‌گذاری به‌عنوان یک تصمیم استراتژیک مقدم بر استراتژی پرتفوی، استراتژی رشد یا سایر تصمیمات استراتژیک در سطح گروه است.

یک «بیانیه سیاست سرمایه‌گذاری» منسجم پنج جنبه کلیدی را دربرمی‌گیرد:

پارامترهای سرمایه‌گذاری. سرمایه‌گذاری تابعی از متغیرهای ریسک، بازدهی، افق زمانی، قدرت نقدشوندگی، حجم سرمایه‌گذاری، بار مالیاتی و موارد مشابه است. بر همین اساس IPS باید خط‌قرمزهایی درباره پارامترهای سرمایه‌گذاری وضع کند و سطوح نوسان میان مقادیر قابل قبول از هر پارامتر را مشخص کند. بدین‌ترتیب هر تصمیمی برای سرمایه‌گذاری در همان نقطه آغازین قابلیت ارزیابی به‌واسطه این متغیرها را پیدا می‌کند.

رویکردهای سرمایه‌گذاری. یکی از جنبه‌های تاثیرگذار IPS، تعیین رویکردهایی‌ست که در یک گروه برای سرمایه‌گذاری قابل قبول هستند. این رویکردها مصادیق متعددی دارند که از جمله آنها می‌توان به تعیین خط‌قرمزهای مشارکت، ادغام و تملیک، معیارهای جذابیت‌سنجی گزینه‌های سرمایه‌گذاری یا حتی استراتژی خروج اشاره کرد.

الزامات سرمایه‌گذاری. به‌موازات پارامترها و رویکردها، هر تصمیم به سرمایه‌گذاری باید با الزاماتی از قبیل کنترل‌های مستمر و مقطعی، اسناد پشتیبان و روش‌های ارزیابی مورد پشتیبانی قرار گیرد. اگر بیانیه سیاست سرمایه گذاری این الزامات را به‌صورت شفاف معین نکند، نمی‌توان سرمایه‌گذاری را از جنبه فرایندی تحت کنترل درآورد.

ترکیب سبد دارایی‌های گروه. شاید چالش‌برانگیزترین و درعین‌حال جذاب‌ترین بخش از هر سند IPS به روش تعیین ترکیب سبد دارایی‌ها اختصاص داشته باشد؛ اگرچه این جزء ممکن است در IPS برخی گروه‌ها، از جمله گروه‌هایی که به‌سبب ماهیت‌شان در زمره هلدینگ‌های مالی قرار می‌گیرند، ضرورت نداشته باشد. ترکیب سبد دارایی‌ها نشان‌دهنده سیاست مدیریت دارایی گروه در افراز سبد به گونه‌های مختلف دارایی اعم از دارایی‌های مالی، دارایی‌های فیزیکی و دارایی‌های نامشهود است. این بخش از IPS عمدتاً به‌شکل سناریومحور طراحی می‌شود تا انعطاف لازم در ترکیب سبد دارایی‌ها فراهم گردد.

روش‌های پایش و کنترل. بیانیه سیاست سرمایه‌گذاری مانند هر ابزار و مفهوم مدیریتی دیگری نیازمند به‌روزرسانی و بهینه‌سازی است و بهتر است سازوکار اصلاح و تغییر آن در داخل خود بیانیه پیش‌بینی شود.

همان‌گونه که در ابتدای این یادداشت اشاره کردم، توسعه ناکافی دانش استراتژی سبب شده تا هم گروه‌های اندکی از «بیانیه سیاست سرمایه گذاری» برخوردار باشند و هم برخی آگاهانه یا ناآگاهانه محتواهای نادرست و غلط را به‌جای این مفهوم در سازمان‌ها مطرح کنند. قرار نیست سند IPS تعیین‌کننده جزئیات اجرایی و عملیاتی باشد؛ این سند نه می‌تواند و نه قرار است جایگزین استراتژی سازمانی باشد؛ و نمی‌شود مفاهیم دیگری را به جای پنج محور فوق در بطن آن گنجاند. به‌همین دلیل لازم است گروه‌ها و هلدینگ‌ها نسبت به این مفهوم و به‌کارگیری آن توسط مشاوران مدیریت حساسیت فوق‌العاده‌ای داشته باشند، به‌ویژه آنکه برخی مشاوران تعیین هدف‌گذاری‌های عملیاتی را هم جزئی از IPS برمی‌شمارند و سعی می‌کنند با حجیم کردن گزارش‌های‌شان در این زمینه، بدفهمی خودشان از این مفهوم را پنهان کنند!