دو کلیدواژه اتحادهای استراتژیک و کسبوکار بین‌الملل در زمره دو شاخه اصلی تمرکز پژوهشی من قرار دارد و طبعاً تلفیق آنها در قالب مفهوم و ماهیت اتحادهای استراتژیک بین المللی (International Strategic Alliances: ISA) جذاب‌ترین موضوعی‌ست که [در حال حاضر] می‌توانم روی آن کار کنم! موضوع اتحادهای استراتژیک بین المللی حوزه‌ای نامکشوف در ادبیات کسبوکار داخلی است؛ هر چند در عرصه جهانی هم علی‌رغم جلب توجه تعداد قابل ملاحظه‌ای از محققان، همچنان جای کار دارد. فارغ از جنبه آکادمیک، این «پدیده» راهگشای چالش‌های تجاری ایران است؛ راهکاری که متاسفانه چندان مورد توجه سیاست‌گذاران تجاری قرار نمی‌گیرد.
صورت‌مسئله اتحاد استراتژیک بین المللی نیازمند مطالعه از منظر لنزهای تحلیلی گوناگون است. این یعنی نمی‌توانیم این پدیده را چه به صورت نظری و چه به صورت عملی بفهمیم، مگر آنکه وجوه مختلف این پدیده را به‌طور دقیق ارزیابی کنیم. به عبارت دیگر، ما انبوهی از پارامترهای سازمانی را در دست داریم که می‌توانند در بستر اتحادهای استراتژیک بین‌المللی به موضوع چالش‌برانگیز تبدیل شوند و اگر بخواهیم از این نوع اتحادها بهره ببریم، باید این پارامترها را یک به یک در بستر اتحادهای بین‌المللی ارزیابی کنیم. البته این رویکرد یک ملاحظه را هم می‌طلبد. ما می‌توانیم اتحادهایی از جنس قراردادمحور یا سهامی داشته باشیم، در نتیجه مطالعه پارامترها باید با تفکیک این دو مدل اتحاد صورت پذیرند. با درنظر گرفتن این ملاحظات، در یکی از پژوهش‌های متأخرم با عنوان تحلیل نقش انعطاف‌پذیری استراتژیک در طراحی اتحادهای استراتژیک بین‌المللی که در فصلنامه مدیریت کسب‌وکارهای بین‌المللی (۱۴۰۳، دوره ۷، شماره ۳) به چاپ رسیده است، تلاش کرده‌ام مدلی را ارائه دهم که انعطاف‌پذیری استراتژیک را برای دو نوع اتحاد سهامی و قراردادی مفهوم‌پردازی کند. دو مدل اصلی و مدل کنترلی این مقاله به شرح ذیل صورت‌بندی شده‌اند:
مدل ۱: متغیرهای کنترلی
مدل ۲ در اتحادهای سهامی: فرایندهای سازمانی – قابلیت‌های مدیریتی – یادگیری سازمانی (در سطح معنی‌داری ۰/۰۱)؛ منابع شرکت (در سطح معنی‌داری ۰/۰۵)
مدل ۳ در اتحادهای قراردادی: منابع شرکت – قابلیت‌های مدیریتی – یادگیری سازمانی (در سطح معنی‌داری ۰/۰۱)؛ فرایندهای سازمانی – جهت‌گیری بازار (در سطح معنی‌داری ۰/۰۵)
مدل‌سازی این پژوهش با استفاده از تحلیل رگرسیونی و بر روی نمونه‌ای به حجم ۲۵۰ شرکت پیمانکاری که پیشینه حضور و مشارکت در اتحادهای بین‌المللی را داشته‌اند به انجام رسیده است. خروجی مدل‌سازی‌ها در وهله اول پیکربندی مولفه‌های شکل‌دهنده مفهوم «انعطاف‌پذیری استراتژیک» را مشخص می‌کند و سپس، تمایز میان این پیکربندی در دو گونه اتحاد سهامی و قراردادی را برجسته می‌کند. مروری بر پیشینه نظری گویای برهم‌کنش پنج مولفه فرایندهای سازمانی، یادگیری سازمانی، منابع شرکت، جهت‌گیری بازار و قابلیت‌های مدیریتی به‌عنوان پارامترهای زیربنای انعطاف‌پذیری استراتژیک است، بااین‌حال نتایج مدل‌سازی آماری نشان می‌دهد انعطاف‌پذیری استراتژیک در دو گونه اتحادهای استراتژیک بین المللی سهامی و قراردادی به شکل همسان معنی نمی‌یابد.
این نکته یک رهاورد بسیار مهم مدیریتی را به‌همراه دارد: سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران برای طراحی اتحادهای استراتژیک بین‌المللی معیارهای متفاوتی را بر حسب الگوی مطلوب خود در نظر می‌گیرند. افتراق و اشتراک میان این معیارها مسیرهای کاملاً متفاوتی را برای توسعه و طراحی اتحادهای استراتژیک پدید می‌آورد. فهم این افتراق و اشتراک به‌ویژه در بستر تئوری‌هایی مانند هزینه مبادله (TCE) که توجیه‌کننده الگوهای سهامی‌ست، هم از جنبه نظری و هم از حیث عملی حائز اهمیت است.
نکته ارزشمند دیگری که از این مقاله منتج می‌شود، میزان اهمیت مولفه «جهت‌گیری بازار» در هر دو مدل است. اگرچه این مولفه در مطالعات متمرکز بر انعطاف‌پذیری استراتژیک معمولاً رتبه و جایگاه بالایی را به خود اختصاص می‌دهد، اما در هر دو الگوی سهامی و قراردادی چندان قدرتمند ظاهر نمی‌شود. این بدان معناست که نمی‌توان از طراحی سازمان اتحادها به‌عنوان واسطه‌ای برای چابکی در بازار یا تعامل با مشتریان و رقبا استفاده نمود و این توان‌مندی‌ها بیش از آنکه متاثر از الگوی سازمانی اتحادها باشند، از زیرسیستم‌ها و فرایندهایی نشأت می‌گیرند که در قالب روتین‌های سازمانی در بطن اتحادهای استراتژیک شکل می‌گیرند.
اگر موضوعات متمرکز بر اتحادهای استراتژیک مورد علاقه شماست، پیشنهاد می‌کنم مروری بر این مقاله پژوهشی داشته باشید. به علاوه، این مقاله می‌تواند برای فعالان کسبوکار بین‌الملل هم درس‌آموخته‌های قابل‌توجهی داشته باشد.
مرجع‌شناسی مقاله:
جلالی، سید حسین. (۱۴۰۳). تحلیل نقش انعطاف‌پذیری استراتژیک در طراحی اتحادهای استراتژیک بین‌المللی: مطالعه‌ای در صنعت پیمانکاری. فصلنامه مدیریت کسبوکار بین‌المللی، دوره ۷، شماره ۳، صفحات ۱ تا ۱۳ [سایت نشریه | دریافت فایل مقاله]
