به طور معمول اشاره به عبارت انتخاب استراتژی در محیط بین الملل ذهن مخاطبان را به سوی مدل‌ها و مفاهیم متداول استراتژی معطوف می‌کند. در نگاه نخست، برای انتخاب استراتژی سازمان باید در ابتدا از مرحله توسعه گزینه‌های استراتژیک عبور کرد و طی کردن این مرحله نیز مستلزم تحلیل محیط داخلی و خارجی و استفاده از مدل‌هایی مانند الگوی شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید یا مدل پنج نیروی رقابتی است. خروجی این تحلیل‌ها مجموعه‌ای از گزینه‌های استراتژیک را پیش روی سازمان قرار می‌دهد و انتخاب استراتژی حاصل تصمیم‌گیری مدیران ارشد و استراتژیست‌های سازمان از میان مجموعه گزینه‌های ممکن است. اما اشخاصی که تجربه مشارکت در تدوین و انتخاب استراتژی واقعی برای سازمان‌ها را دارند، از نقص این نوع نگاه به خوبی آگاهند و می‌دانند که فرایند شکل‌گیری استراتژی به این شکل پیش نمی‌رود و به این سادگی نیست.
استراتژی از تحلیل و تلفیق چند ماتریس به دست نمی‌آید، پیچیدگی‌های طراحی و انتخاب استراتژی اغلب بیشتر از آن چیزی‌ست که در الگوهای فرایندی به منظور ساده‌سازی مفهوم برای عموم مخاطبان مورد اشاره قرار می‌گیرد. به موازات پیچیدگی‌های ذاتی موجود در فرایند انتخاب استراتژی فارغ از نوع سازمان، صنعت یا ساختار اقتصادی؛ انتخاب استراتژی با گسترش دامنه فعالیت‌های سازمان از موقعیت محلی و مرزهای ملی به محیط بین‌الملل پیچیده‌تر خواهد شد.
در چند دهه اخیر مفهوم کسب‌وکار بین‌المللی عمومیت بیشتری یافته و حتی کسب‌وکارهای کوچک و بنگاه‌های کارآفرینانه را هم در بر گرفته است. در واقع، مرزهای ملی در دنیای کسب‌وکار کمرنگ‌تر شده‌اند و تمایل به حضور در بازار بین‌الملل هر روز شدت بیشتری می‌یابد. به همین جهت، مفاهیم مدیریتی نیز رنگ بین‌المللی بیشتری به خود گرفته‌اند و استراتژی هم از این تحولات دور نبوده است. حضور در فضای بین‌الملل اغلب به استراتژی‌های متفاوتی نسبت به فعالیت صرف در بازار داخلی نیاز دارد و این مسئله اهمیت تدوین و انتخاب استراتژی بین‌الملل را افزایش داده است. در یکی از پروژه‌های تحقیقاتی مشترکم با جناب آقای دکتر نادر مظلومی که در زمستان ۹۳ و در شماره بیستم نشریه چشم‌انداز مدیریت بازرگانی به چاپ رسیده است، به ارائه الگویی پرداخته‌ایم که فعل و انفعالات دخیل در فرایند انتخاب استراتژی را برای کسب‌وکارهای کارآفرینانه در محیط بین‌الملل ترسیم می‌کند. به طور مشخص، نتایج پژوهش ما نشان می‌دهد نُه مولفه در انتخاب استراتژی در محیط بین الملل دخالت دارند و شبکه پیچیده کنش و برهم‌کنش میان این مولفه‌ها گزینه استراتژیک منتخب سازمان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
مولفه‌های اصلی انتخاب استراتژی در محیط بین‌الملل شامل پارادایم بین‌المللی، شبکه کسب‌وکار، هوشمندی رقابتی، توانمندی کسب‌وکار، گرایش استراتژیک، نحوه ورود به بازار بین‌الملل، آگاهی از محیط بین‌الملل، جایگاه محصول در چرخه عمر و عوامل محیطی هستند. در واقع، انتخاب استراتژی در محیط بین‌الملل به جای آنکه صرفاً حاصل تحلیل ساده‌ای از محیط داخلی و خارجی باشد، نیازمند جریان رفت و برگشت اطلاعات و تحلیل میان این مولفه‌هاست. مفهوم‌سازی این مولفه‌ها بر حسب تعاریف و پیشینه نظری، به صورت گزاره‌های ذیل است:
پارادایم بین‌المللی: منطق پیدایش سازگاری میان عناصر درونی کسب‌وکار با محیط بین‌الملل
شبکه کسب‌وکار: مجموعه روابط و تعاملات میان یک کسب‌وکار با دیگر گونه‌های همسطح یا غیرهمسطح کسب‌وکار
هوشمندی رقابتی: توانایی ارائه عکس‌العمل‌های بهنگام و سنجیده به شرایط بازار و اقدامات رقبا
توانمندی کسب‌وکار: مجموعه منابع مشهود و غیرمشهود کسب‌وکار
گرایش استراتژیک: چارچوب و اصول تبیین‌کننده جهت‌گیری کسب‌وکار در مواجهه با محیط بیرونی
آگاهی از محیط بین‌الملل: دانش مرتبط با شرایط فعالیت در عرصه بین‌الملل و آگاهی از قواعد بازی
جایگاه محصول در چرخه عمر: جایگاه محصول از حیث قرارگرفتن در یکی از مراحل معرفی، رشد، بلوغ یا افول
نحوه ورود به بازار بین‌الملل: چگونگی سازماندهی محصولات، فناوری، سرمایه انسانی و منابع برای ورود به بازار بین‌الملل
مولفه‌های محیطی: عناصر محیطی کسب‌وکار شامل نیروهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فناوری و فشارهای رقابتی
تحلیل داده‌های گردآوری شده و شبکه تعاملات این مولفه‌ها نشان می‌دهد انتخاب استراتژی در محیط بین الملل پیچیده‌تر از آن است که تصور می‌شود! انتخاب استراتژی مستقیماً از توانمندی کسب‌وکار، گرایش استراتژیک و هوشمندی رقابتی تاثیر می‌پذیرد، اما هر کدام از این مولفه‌ها نیز متاثر از مجموعه‌ای از روابط دودویی و متداخل با شش مولفه معرفی شده دیگر هستند. این جریان رفت و برگشت اطلاعات و تحلیل‌ها در نهایت فضایی را ایجاد می‌کند که استراتژی بین‌الملل بهینه در آن پدیدار شود. الگوی نهایی پژوهش و پیچیدگی روابط دودویی میان مولفه‌های مختلف در شکل زیر قابل مشاهده است.
طبیعی‌ست که این الگو و نتایج مبتنی بر آن حاصل یک پروژه پژوهشی است و ملاحظات روش‌شناختی و تحلیلی در پژوهش‌های علمی از اهمیت فراوانی برخوردارند. اما این یادداشت مجالی برای پرداختن به این ملاحظات نداشت و فقط به مروری کلی روی یافته‌های این پژوهش درباره انتخاب استراتژی در محیط بین الملل اختصاص داشت.
مرجع‌شناسی مقاله:
جلالی، سید حسین. و مظلومی، نادر. (۱۳۹۳). الگوی گزینش راهبرد عملیاتی در بازار بین‌الملل برای کسب‌وکارهای کارآفرینانه. فصلنامه چشم‌انداز مدیریت بازرگانی، شماره ۲۰، صفحات ۹۱ الی ۱۰۸ [سایت نشریه | دریافت فایل مقاله]
