تقریباً می‌شود با صرف چند دقیقه وقت و یک جست‌وجوی کوتاه روی فضای وب فهرستی بلند بالا از تعداد زیادی از اشخاصی که ادعای فعالیت در زمینه مشاوره مدیریت را دارند، تهیه نمود. این فهرست پرتعداد، حتماً از تنوع قابل‌ملاحظه‌ای هم برخوردار خواهد بود و هرکدام از گزینه‌های حاضر در فهرست از پیشینه تحصیلی و تجربه‌ها و تخصص‌های گوناگونی برخوردارند (یا ادعای آن را دارند). پیدا کردن گزینه‌های بالقوه برای مشاوره مدیریت کار ساده‌ای است، پیچیدگی از جایی آغاز می‌شود که بخواهیم از میان این فهرست دست به انتخاب بزنیم و مشاوری را انتخاب کنیم که از دانش و تجربه کافی برخوردار باشد و به بهترین وجه با اهداف مورد انتظارمان تناسب داشته باشد. از این گذشته، پیش از آنکه کاری آغاز شود، نمی‌توان ارزیابی صحیح و دقیقی از کیفیت کار مشاوران داشت. ممکن است به سوابق مشاور رجوع کنیم، اما چه کسی تضمین می‌کند که این سوابق صادقانه تنظیم شده باشند؟ حتی با فرض بر صادقانه بودن سوابق، چه تضمینی وجود دارد که مشاور توانسته باشد مسئولیت‌هایش در پروژه‌های قبلی را به نحو صحیح به انجام رسانده باشد و برای مشتریانش ارزش خلق کرده باشد؟ این پرسش‌ها بسیار جدی و مهم هستند و نادیده گرفتن آنها اغلب صدمات جبران‌ناپذیری را به سازمان وارد می‌کند که ساده‌ترین شکل این صدمه، اتلاف منابع مالی است. یکی از راه‌های در امان نگه‌داشتن سازمان‌تان از چنین صدماتی، آشنایی با مفهوم مشاور مدیریت تایید صلاحیت شده و استفاده از چنین مشاورانی است.

در سال ۹۷ با گذراندن مراحل دریافت گواهی CMC در فهرست مشاوران مدیریت تایید صلاحیت شده بین‌المللی قرار گرفتم. به همین دلیل، در این یادداشت توضیحاتی درباره این گواهی و فرایند دریافت آن ارائه کرده‌ام که هم می‌تواند به مشاوران مدیریت برای اخذ گواهی CMC کمک کند و هم به سازمان‌ها و کارفرمایان نشان دهد که چرا استفاده از مشاور مدیریت تایید صلاحیت شده بهترین گزینه برای دریافت خدمات مشاوره است.

معمولاً نهادهای حرفه‌ای عهده‌دار تایید صلاحیت اشخاص در زمینه‌های تخصصی گوناگون هستند. گواهی‌هایی مانند PMP در زمینه مدیریت پروژه یا CFA در حوزه مدیریت مالی، نمونه‌هایی از گواهی‌های تایید صلاحیت حرفه‌ای متخصصان هستند. دارندگان این گواهی‌ها به اتکای اعتبار مرجع صدور گواهینامه و طی کردن یک فرایند استاندارد و سنجیده، در زمینه فعالیت خودشان به اعتبار حرفه‌ای قابل توجهی دست پیدا می‌کنند. این گواهی‌های حرفه‌ای هم‌سطح مدارک دانشگاهی نیستند. اخذ این گواهی‌ها معمولاً نیازمند شرکت در آزمون‌ها و مصاحبه‌های متعدد و ارائه سوابق کاری تاییدشده به مرجع صدور گواهی است، درحالی‌که اخذ مدارک دانشگاهی چنین پیش‌نیازهایی ندارد و با رویه متفاوتی اعطا می‌شود. در مشاوره مدیریت هم می‌توان برای اعتبارسنجی مشاوران به سراغ گواهینامه‌های حرفه‌ای رفت. دارندگان گواهی‌های PMP و CFA از بالاترین سطح صلاحیت برای مشاوره در زمینه‌های تخصصی خودشان برخوردارند و این دو گواهی می‌تواند محک خوبی برای مشاوران زبده مدیریت پروژه و مدیریت مالی باشد.

شورای بین‌المللی موسسات مشاوره مدیریت نیز یکی دیگر از مراجعی است که با طراحی یک گواهی اختصاصی برای مشاوران مدیریت، بر صلاحیت مشاوران نظارت می‌کند. این گواهی با عنوان مشاور مدیریت تایید صلاحیت شده (CMC: Certified Management Consultant) ارائه می‌شود، ارزشی هم‌سطح دیگر گواهی‌های حرفه‌ای دارد و دارنده آن به عنوان مشاور مدیریت تایید صلاحیت شده بین‌المللی شناخته می‌شود. مرجع بین‌المللی صادرکننده این گواهی در سال ۱۹۸۷ شکل گرفته است و هم‌اکنون در ۵۱ کشور (از جمله ایران) دارای نماینده رسمی است. علاوه بر گواهی CMC، استاندارد ایزو ۲۰۷۰۰ نیز یکی دیگر از مواردی است که توسعه و نظارت بر آن به طور مشترک زیر نظر سازمان بین‌المللی استاندارد و این نهاد بین‌المللی صورت می‌پذیرد.

انجمن مشاوران مدیریت ایران که نماینده رسمی شورای بین‌المللی موسسات مشاوره مدیریت در ایران است، تنها نهاد رسمی برای ارزیابی درخواست مشاوران مدیریت ایرانی به منظور دریافت گواهی CMC است. همان‌طور که اشاره کردم، ممکن است با یک جست‌وجوی چند دقیقه‌ای به فهرست بلندبالایی از مشاوران مدیریت برسید، اما تعداد اندکی از این مشاوران، دارای گواهی CMC هستند و به عنوان مشاور مدیریت تایید صلاحیت شده بین‌المللی فعالیت می‌کنند. در حال حاضر (سال ۹۸) تعداد دارندگان گواهینامه CMC یا به اصطلاح Certified Management Consultants در ایران بالغ بر ۵۳ نفر است.

چرا گواهی مشاور مدیریت تایید صلاحیت شده مهم است؟

مشاوران مدیریت برای دریافت گواهی CMC باید مجموعه‌ای از مدارک را ارائه کنند، در آزمون دانش عمومی مشاوره مدیریت شرکت کنند، یک نمونه از تجربه‌های خودشان در مشاوره مدیریت را ارائه کنند، در مصاحبه دریافت گواهی شرکت کنند و آزمون اخلاق حرفه‌ای مشاوران مدیریت را هم پشت سر بگذارند. بنابراین وقتی مشاوری حائز گواهی CMC است، یعنی:

مشاور سابقه تاییدشده‌ای در فعالیت انحصاری و متمرکز در مشاوره مدیریت داشته است و کیفیت و اثربخشی کار او از سوی مشتریان قبلی تایید شده است. [مشاوران مدیریت تایید صلاحیت‌شده باید چیزی درحدود هفت سال سابقه تاییدشده و اثبات‌شده در حوزه مشاوره مدیریت داشته باشند. اثبات این سابقه تنها با ارائه قراردادهای رسمی و یا حکم ابلاغ مشاوره به نام متقاضی امکان‌پذیر است. به علاوه، مشاور باید برای اثبات ادعایش درباره کیفیت کار خود، تعداد مشخصی نامه تاییدیه و گواهی حسن انجام کار ارائه نماید.]

مدارک مشاور اعم از سوابق دانشگاهی، حرفه‌ای و پروژه‌های قبلی حداقل یک‌بار به طور رسمی ارزیابی و صحه‌گذاری شده‌اند. [همه مدارکی که از سوی مشاوران ارائه می‌شود، باید قابلیت ردگیری و ارزیابی را داشته باشد؛ به علاوه امکان ابراز هیچ موردی بدون ارائه اسناد مثبته وجود ندارد]

مشاوران مدیریت تاییدشده و باسابقه، کیفیت کار و دانش و تجربه مشاور را ارزیابی و صحه‌گذاری کرده‌اند.

مشاور از دانش عمومی مشاوره مدیریت و دانش تخصصی (بنابر حوزه تخصصی‌اش) برخوردار است.

مشاور ملتزم به اخلاق حرفه‌ای، و در نتیجه متعهد به مجموعه‌ای از اصول اخلاقی در ارائه توصیه‌های مشاوره است. [این التزام بر مبنای اصول و مفاد آئین‌نامه اخلاق حرفه‌ای مشاوران مدیریت است]

به همین دلیل وقتی با مشاوری کار می‌کنید که گواهی CMC را دارد، می‌توانید با اتکا بر فرایند دریافت گواهی تایید صلاحیت حرفه‌ای، قضاوت روشنی از پیشینه او داشته باشید.

چطور می‌شود گواهی CMC را دریافت کرد؟

فرایند دریافت گواهی تایید صلاحیت حرفه‌ای، فرایندی نسبتاً دشوار است. این دشواری بار منفی ندارد، بلکه تضمین‌کننده کیفیت و دقت فرایند و ضامن افزایش اعتماد به خروجی آن است. به طور کلی باید گام‌های ذیل را برای طی مسیر دریافت گواهی مشاور مدیریت تایید صلاحیت شده پیمود:

ارائه مجموعه سوابق: شامل مدارک تحصیلی، پیشینه کاری و حرفه‌ای، گواهی‌های علمی و تخصصی و رضایت‌نامه‌های مشتریان قبلی

ارائه تاییدیه از سوی حداقل دو نفر از دارندگان گواهی CMC

شرکت در آزمون کتبی دانش عمومی مشاوره مدیریت

شرکت در آزمون اخلاق حرفه‌ای مشاوره مدیریت

شرکت در مصاحبه با حضور ارزیابان رسمی CMC: ارائه یک نمونه کار و دفاع از آن در حضور ارزیابان

ارائه مجموعه سوابق

شرکت در فرایند ارزیابی CMC نیازمند ارائه مجموعه‌ای از اسناد و مدارک است که ثابت می‌کند متقاضی از حداقل شایستگی، دانش و تجربه برای چنین درخواستی برخوردار است. مدارک موردنیاز در سرفصل‌های مختلف طبقه‌بندی شده‌اند و شامل مدارک تحصیلی، دانش تخصصی، سوابق پژوهشی و تالیف‌ها، سابقه تدریس و برگزاری دوره‌های آموزشی و از همه مهم‌تر، سوابق حرفه‌ای مشاوره مدیریت می‌شوند.

مشاورانی که قصد دریافت گواهی CMC را دارند، باید حداقل هفت سال سابقه تاییدشده و اثبات‌شده مشاوره مدیریت داشته باشند و برای اثبات این سابقه قراردادهای رسمی، حکم ابلاغ مشاوره و صورت‌پرداخت حق بیمه ارائه کنند. ارائه قراردادها و حکم‌ها تضمین‌کننده پیشینه مشاور است، اما به تنهایی نمی‌تواند نشان‌دهنده کیفیت کار او باشد. به همین دلیل از متقاضیان تایید صلاحیت خواسته می‌شود تا رضایتنامه، گواهی حسن انجام کار یا تاییدیه مشتریان در هر یک از قراردادها را ارائه کنند. حداقل سابقه مشاوره و تعداد تاییدیه‌های لازم در هنگام ارائه درخواست به متقاضی اعلام می‌شود [اگرچه ممکن است حدنصاب‌ها بنابه صلاحدید مرجع ارزیابی تغییر کنند، اما این حدنصاب‌ها برای سابقه مشاوره ۷ سال و برای تعداد تاییدیه‌ها ۵ مورد است].

ارائه تاییدیه از سوی دارندگان گواهی CMC

متقاضیان دریافت CMC لازم است از سوی حداقل دو نفر از اشخاصی که قبلاً این گواهی را دریافت کرده‌اند، تایید شوند. منطق این تایید، در خوشنامی و اشتهار نسبی متقاضی برای ورود به فرایند ارزیابی است. قاعده محدودکننده‌ای برای دریافت این تاییدیه وجود ندارد، اما طبیعتاً یک مشاور دارای گواهی CMC هنگامی یک متقاضی جدید را توصیه و تایید خواهد کرد که حداقل میزان شناخت از او و توانمندی‌هایش را داشته باشد. این سازوکار که در اغلب گواهی‌های حرفه‌ای رایج است، نوعی سازوکار صیانت از اعتبار گواهینامه توسط دارندگان آن است.

شرکت در آزمون کتبی دانش عمومی مشاوره مدیریت

یکی از گام‌های اساسی برای دریافت گواهی CMC، شرکت در یک آزمون کتبی است که دانش عمومی مشاور را می‌سنجد. این آزمون شبیه آزمون‌های دانشگاهی نیست و حتی منبع و مرجع مشخصی هم ندارد! پیش‌نیاز موفقیت در این آزمون، تجربه و کار واقعی و برخورد با مسئله‌ها در سازمان است و موضوعات آزمون هم تنوع قابل ملاحظه‌ای دارد، به همین دلیل اشخاصی در این آزمون موفق می‌شوند که تجربه عملی مشاوره داشته باشند و از نزدیک با مسائل سازمانی سروکار داشته باشند. سرفصل‌های این آزمون شامل مباحث مدیریت استراتژیک، مدیریت پروژه، مدیریت بازاریابی، مدیریت منابع انسانی، مدیریت مالی، مدیریت کیفیت و مدیریت فناوری اطلاعات است، اما همان‌طور که اشاره کردم، برای موفقیت در این آزمون لازم نیست در همه مباحث تخصص داشته باشید. مشاوران مدیریت موظفند یک درک کلی و به‌روز از پیکره دانش مشاوره مدیریت داشته باشند و سپس، دانش و معلومات خودشان را در زمینه تخصصی (که بر حسب استعداد و پیشینه هر مشاوری متفاوت است) به سطحی فراتر از دانش عمومی مشاوره مدیریت برسانند، به نحوی‌که این تخصص با نیازهای مشتری دارای هماهنگی و تناسب باشد.

شرکت در آزمون اخلاق حرفه‌ای مشاوره مدیریت

آئین‌نامه اخلاق حرفه‌ای دارای محورهای مختلفی از قبیل مسئولیت مشاور در برابر مشتری، مسئولیت مشاور در برابر حرفه و مسئولیت مشاور در برابر جامعه است. این آئین‌نامه دربرگیرنده مجموعه‌ای از اصول اخلاقی است که پایبندی و اجرای آنها برای فعالان حرفه مشاوره مدیریت الزام‌آور است. درصورتی که جست‌وجویی میان آئین‌نامه‌های اخلاق حرفه‌ای هر کدام از نمایندگان ملی شورای بین‌المللی موسسات مشاوره مدیریت داشته باشید، تناسب قابل‌ملاحظه‌ای را مشاهده خواهید کرد. عمده آئین‌نامه‌های اخلاق حرفه‌ای با منشور اخلاقی شورای بین‌المللی موسسات مشاوره مدیریت هماهنگ و هم‌ریشه هستند. بهترین راه برای تسلط بر آئین‌نامه اخلاق حرفه‌ای، تمرین موقعیت است. همه آدم‌ها هر روز در موقعیت‌های اخلاقی قرار می‌گیرند و بر حسب باورهای اخلاقی‌شان نسبت به موقعیت واکنش نشان می‌دهند. مشاوران مدیریت هم از این وضعیت مستثنی نیستند، بنابراین بهترین راه این است که موقعیت‌های اخلاقی معمول در هنگام پیشبرد یک پروژه مشاوره مدیریت را به صورت ذهنی بازسازی کرد و اصول آئین‌نامه را در آن موقعیت‌ها تمرین نمود.

شرکت در مصاحبه با حضور ارزیابان رسمی CMC

یکی از دشوارترین مراحل اخذ گواهی مشاور مدیریت تایید صلاحیت‌شده، حضور در مصاحبه، ارائه یکی از آخرین نمونه‌کارهای مشاوره و دفاع از رویکرد و روش به‌کارگرفته‌شده برای اجرای پروژه ارائه‌شده است. مشاورانی که امتیاز کافی از مجموعه مدارک را کسب کرده باشند و حدنصاب‌های لازم را در آزمون‌های دانش عمومی و اخلاق حرفه‌ای به دست آورده باشند، دعوت به مصاحبه می‌شوند. مصاحبه توسط ارزیابانی انجام می‌شود که خود حائز گواهی CMC هستند و علاوه بر آن، از سوی شورای بین‌المللی موسسات مشاوره مدیریت به عنوان ارزیاب مشاوران CMC انتخاب شده‌اند.

در این گام متقاضی باید یکی از پروژه‌های جدید خود را از جنبه تعریف مسئله، متدولوژی و ابزارها و دستاوردهای حاصله تشریح کند و بتواند ضمن تشریح رویکرد خود در ارائه خدمات مشاوره، تصویری از نگرش و دیدگاه‌های خود را که با مقتضیات فعالیت در جایگاه مشاور مدیریت تناسب داشته باشد، به نمایش بگذارد. غالباً بهتر است پروژه‌ای برای مصاحبه انتخاب شود که اولاً اثبات‌پذیر باشد (یعنی دارای قرارداد رسمی، رضایت‌نامه و گواهی تاییدیه از سوی کارفرما باشد)؛ دوماً معطوف به یک صورت‌مسئله مشخص و عینی باشد (مشاوره مدیریت باید مسئله‌محور باشد)؛ و سوماً، نشان‌دهنده رویکرد متقاضی در ارائه خدمات مشاوره مدیریت باشد (پروژه‌های کوتاه‌مدت و دارای دامنه محدود مانند تهیه طرح‌های توجیحی اصولاً برای ارائه در جلسه مصاحبه مناسب نیستند، زیرا اطلاعاتی درباره رویکرد مشاور نسبت به حل مسئله، ایجاد تغییر در سازمان و تعامل با کارفرما به دست نمی‌دهند). علاوه بر اینها، قابلیت‌هایی از قبیل مهارت ارائه، پاسخگویی و تحمل ابهام، زبان بدن و الگوهای رفتاری نیز در حین مصاحبه مورد توجه قرار می‌گیرد. بنابراین تهیه اسلایدهای باکیفیت، پوشش مناسب و رعایت عملی مفاد آئین‌نامه اخلاق حرفه‌ای نقش مهمی در کسب موفقیت در مصاحبه دارد.

مشاورانی که این گام‌ها را با موفقیت طی کنند، حائز گواهی CMC می‌شوند و می‌توانند خود را به عنوان مشاور مدیریت تایید صلاحیت شده بین‌المللی معرفی کنند. این گواهی در اصل از سوی شورای بین‌المللی موسسات مشاوره مدیریت صادر می‌شود و از طریق نماینده رسمی این انجمن بین‌المللی در ایران، یعنی انجمن مشاوران مدیریت ایران در اختیار مشاوران قرار می‌گیرد و پس از یک بازه سه ساله، باید تمدید شود. گواهی مشاور مدیریت تایید صلاحیت شده به تدریج جایگاه خود را در ایران خواهد یافت و سازمان‌ها نیز بیش از پیش به منافع استفاده از خدمات مشاوران تایید صلاحیت‌شده پی خواهند برد. بنابراین، اگر در حوزه مشاوره فعالیت می‌کنید و پیشینه لازم برای دریافت این گواهی را دارید، می‌توانید با مراجعه به سایت انجمن مشاوران مدیریت ایران از آخرین شرایط ارزیابی و تقویم نزدیک‌ترین دوره ارزیابی متقاضیان این گواهی اطلاع پیدا کنید. سازمان‌ها و شرکت‌هایی که به دنبال مشاور هستند نیز می‌توانند با انتخاب مشاوران تایید صلاحیت‌شده، از وجود سطح قابل قبولی از دانش و تجربه و سوابق اثبات‌شده در این دسته از مشاوران اطمینان داشته باشند و به نتایج اثربخش‌تری از تعریف پروژه‌های مشاوره دست پیدا کنند.